Təkəbbür – insanın ən pis və rəzil sifətlərindən sayılır. Təkəbbürün adı çəkilən kimi şeytan (lən) yada düşür.
Çünki şeytan məxluqlar içərində ilk təkəbbür göstərən varlıq olmuşdur. Təkəbbür hər evi xarab edər və insanı şeytana çevirər, ona görə də çox təhlükəli bir sifətdir.
İnsan təkəbbürünün ən pis halı o zaman olur ki, Allah Təalanın əmrlərinə və göstərişlərinə qarşı təkəbbür edir. Buna ən yaxşı nümunə – Firondur.
Allaha təkəbbür göstərmək küfrdür və onun da növləri vardır:
1. Bəzən cahil elə bir hala düşür ki, o halda özünü müstəqil hesab edir və bütün varlığını, malik olduqlarını özündən bilir. Hazır olmur ki, Allaha itaət edib əmrlərinə boyun əysin. Malın zahiri məstliyi nəticəsində küfr bütün varlığını qaraldır.
Allah Quranda buyurur: “Şübhəsiz, bir dəlil gəlmədən Allahın ayə və nişanələri barəsində mübahisə edən kəslərin sinələrində (vasitəsi ilə öz məqsədlərinə) çatmayacaqları (haqqı qəbul etmək müqabilində) təkəbbür (göstərmək)dən başqa bir şey yoxdur. Buna görə də Allaha pənah apar. Çünki Odur (hər şeyi) eşidən və bilən!”. (“Ğafir” 56).
2. Bəzən bu təkəbbür daha da şiddətli olur və başqalarına da rübubiyyət iddiasında olduğunu bildirir. Necə ki, Forun deyirdi: “Dedi: “Mən sizin ən uca rəbbinizəm”.
(Mal-dövlət xərclədiyinə və camaatın işlərini idarə etdiyinə görə özünü bütlərdən və onların digər ərbablarından üstün bir rəbb hesab edirdi)”. (“Naziat” 24).
“Firon dedi: “Ey ölkə başçıları, mən sizin üçün özümdən başqa bir tanrı tanımıram””. (“Qəsəs” 38).
3. Allah qarşısında təkəbbürün başqa bir növü – Onun əmrlərinə qarşı təkəbbürlü olmaqdır. Təkəbbür üzündən ibadət və vacibatları tərk etmək kimi.
Əgər insan özünü Allahın bəndəsi bilsə və özünü məxluq hesab etsə, heç bir zaman Onun qarşısında itaətisizlik etməz. Təkəbbürə görə edilən hər bir günah bağışlanmaya da bilər.
Çünki sahibində küfrü nümayiş etdirər. Bəzən təkəbbürə görə itaətsizlik etmək günah əhlində müşahidə olunar, misal üçün həcci tərk edər, çünki orada olan geyimi özünə münasib hesab etməz.
Namazı tərk edər, çünki səcdəyə getməyi özünə yaraşdırmaz. Lakin bəzən də ibadət əhli içində də təkəbbür edənlərə rast gəlmək olur. Misal üçün təkəbür üzündən azan deməyi tərk edər və kiçik məscidlərdə camaat namazı qılmaz. Halbuki, bilir ki, Allahın rizası ondadır.
4. Dua etməmək və ibadəti tərk etmək də təkəbbür üzündən olar. Yəni, özünü Allaha möhtac hesab etməmək. Allah buyurur: “Rəbbiniz buyurdu: “Məni çağırın ki, Mən də duanızı qəbul edim.
(Dua etməyi özünə sığışdırmamaq ibadəti özünə sığışdırmamaq deməkdir və) əlbəttə, Mənə ibadət etməyi özünə sığışdırmayanlar tezliklə xar və xəcalətli şəkildə Cəhənnəmə daxil olacaqlar””. (“Ğafir” 60).
Dua etmək – Allaha pərəstiş etmək deməkdir. Hər kim təkəbbür üzündən duanın tərk edər, küfr etmiş olar və cəhənəm atəşinə layiqdir.
Bəs təkəbbürlə necə mübarizə aparaq?
Təkəbbürdən xilas olmağın yollarından biri – Allaha pənah aparıb, Ona sığınmaqdır. Allaha yalvarıb dua etməkdir. Başqa bir yol isə budur ki, hər etdiyimiz yaxşı işi Allaha nisbət verək, lakin pislikləri özümüzdən bilək. Bu əməl bizi təkəbbürdən uzaqlaşdıra bilər.
İmam Əli (ə) buyurur: “Təvazökar olmağı başınızın üstündə qərar verin, yəni rəftarınız təvazökarcasına olsun. Təvazökarlıq həmişə başınızın üstündə olsun və təkəbbürü isə ayağınızın altında əzin”.
Təkəbbürü aradan aparmağın yollarından biri də budur ki, yoxsul insanlarla oturub-duraq. Yəni, o insanlarla ki, şərəflidirlər, lakin qazancları azdır.
Milli.Az
