Milli.Az Day.az-a istinadən Leyla Tarıverdiyevanın yazısını təqdim edir
İspaniyanın Valensiya bölgəsini bürümüş dağıdıcı sel fəlakəti bütün dünyanı sarsıtdı. 29-dan 30-a keçən gecə “Dana” qasırğası bu bölgəni vurdu, güclü yağışlar gətirdi və bir neçə yaşayış məntəqəsini su altında qoydu. Son məlumatlara görə, təbii fəlakət nəticəsində ölənlərin sayı yüzə yaxınlaşır, onlarla insan itkin düşüb. Ölənlərin sayının artacağı gözlənilir. Su yalnız yolları və körpüləri yuyub aparmadı, həm də bir çox yerlərdə yaşayış binalarının birinci mərtəbələrini tamamilə su altında qoydu.
“Dana” – soyuq və isti hava kütlələrinin toqquşduğu zaman meydana gələn xüsusi bir fırtına növüdür.
İspaniya mətbuatının verdiyi xəbərə görə, Valensiya və İspaniyanın digər zərər çəkmiş bölgələrində “çoxsaylı qurbanlar” rejimi elan edilib, bu da vəziyyətin fövqəladəliyini və təcili tədbirlər görməyin vacibliyini vurğulayır. İtkin düşənləri axtarmağa min nəfərlik Fövqəladə Hallar Bölməsinin (UME) hərbçiləri cəlb olunub. Ölkənin hər yerindən gələn xilasetmə qüvvələri Valensiyaya cəlb olunub ki, dağıntılar altında qalanları və ya sel sularının apardığı insanları xilas etsinlər. Xüsusilə çətin vəziyyət Paiporta və Letur şəhərlərində müşahidə olunur. Ən çox zərər görən yerlərdən biri Valensiyadır, lakin güclü yağışlar Valensiya icmasının digər rayonlarında, Kastiliya-La Mança əyalətləri Albasete və Kuenkada, habelə Əndəlus əyalətləri Kadis, Malaga və Sevilədə də qeydə alınıb.
İspaniyanın digər bölgələrində olduğu kimi, Valensiyada da ilin çox hissəsi tamamilə quruyan, lakin yağış zamanı sürətlə dolan dərələr və kiçik çay yataqları var. Bu axınların çoxu yaşayış məntəqələrindən keçdiyi üçün “Dana” göstərdi ki, bu, risk elementidir.
Dövlət Meteorologiya Agentliyi (AEMET) təhlükə səviyyəsini rənglərlə qeyd edən xəritə yayıb. Milli Proqnozlaşdırma və Nəzarət Planına (Meteoalerta) əsasən, narıncı rəng təhlükənin ciddi olduğunu göstərir. Qırmızı xəbərdarlıq – mövcud olan maksimum səviyyədir və 12 saat ərzində ən azı 180 millimetr və ya 1 saat ərzində 90 millimetr yağıntı proqnozlaşdırıldığını bildirir. Bu rəng fövqəladə təhlükəni göstərir.
29 oktyabr səhəri Valensiyanın şimal sahilində təhlükə səviyyəsi qırmızıya qaldırıldı. Saat 18:00-a qədər Valensiya əyalətinin böyük hissəsində qırmızı bildirişlər yayımlanmışdı.
İspaniyanın şərqindəki ani daşqınlar avtomobilləri yuyub apardı, şəhər küçələrini çaylara çevirdi, dəmir yollarını və magistral yolları bağladı və azı 95 nəfərin ölümünə səbəb oldu. Çərşənbə axşamı başlayan və çərşənbə günü davam edən fırtına İspaniyanın cənub və şərqinin geniş ərazilərini, Malakadan Valensiyaya qədər olan əraziləri su altında qoydu. Valensiyanın Utiel şəhərinin meri telejurnalistlərə belə deyib: “Dünən mənim həyatımın ən pis günü idi”.
İspaniyalı meteoroloqlar Valensiyanın bəzi hissələrində yağan yağışları görünməmiş bir hadisə kimi qiymətləndirirlər. Son illərdə İspaniya bir neçə ciddi payız fırtınaları ilə qarşılaşıb, lakin son iki gündə baş verənlər bu hadisələrlə müqayisəyə gəlmir. Hazırkı sel yalnız Almaniyada 2021-ci ildə baş verən və 230 nəfərin ölümünə səbəb olan sel ilə müqayisə edilə bilər. Bu, son otuz ildə İspaniyada ən dağıdıcı sel hesab olunur. Bənzər fəlakət sonuncu dəfə 1996-cı ildə Bieskasda baş verib, nəticədə 87 nəfər ölüb, 180 nəfər müxtəlif xəsarətlər alıb.
30 oktyabr çərşənbə günü səhər Valensiyada yağış zəifləyib. Lakin İspaniya Meteorologiya Agentliyinin məlumatına görə, fırtınaların cümə axşamına qədər davam edəcəyi gözlənilir. Fəlakətin miqyası suyun səviyyəsi azaldıqdan sonra daha aydın göründü. Yarım metr qalınlığında palçıq və dağıntılarla dolu küçələr tanınmaz vəziyyətdədir. Valensiya bölgəsinin prezidenti Karlos Mason insanları evdə qalmağa çağırıb ki, xilasedicilərin işini çətinləşdirməsinlər, çünki yollarda hərəkət artıq aşmış ağaclar və zədələnmiş nəqliyyat vasitələri səbəbindən çətinləşib. Masonun sözlərinə görə, elektrik xətlərinin qırılması səbəbindən bəzi bölgələr işıqsız qalıb, telefon xətləri isə çoxsaylı zənglər səbəbindən iflic olub.
Belə fəlakətlərdən sonra həmişə olduğu kimi, İspaniyada bu dəfə də ölkənin təbii fəlakətə hazır olmaması ilə bağlı məsuliyyət axtarılır. Vətəndaşlar müvafiq xidmətləri təhlükə barədə xəbərdarlığı çox gec – bir çox yaşayış məntəqəsi artıq su altında qaldıqdan sonra etdiklərinə görə günahlandırır. Lakin klimatoloqlar bu ittihamlarla razı deyillər və bildirirlər ki, İspaniya meteoroloji xidməti insanları evdə qalmağa, həyatlarını təhlükəyə atmamağa dair açıq xəbərdarlıq edib, amma insanlar qırmızı xəbərdarlığa məhəl qoymayaraq adi həyatlarına davam ediblər.
Başqa bir problem də yenidən gündəmə gəlib. Hadisədən sonra İspaniya mətbuatında Valensiya hökumətinin UVE adlı Fövqəladə Hallar Xidmətini ləğv etməsi barədə məsələ yenidən müzakirə olunur. Vətəndaşlar hakimiyyəti xilasetmə xidmətindən qənaət etməyə çalışmaqda günahlandırır və bu səbəbdən insanların xilas edilməsində gecikmələrin olduğunu bildirirlər. Məlumatlara görə, UVE vaxtilə Valensiyada hakimiyyətdə olan solçu siyasətçilər tərəfindən yaradılmışdı. Lakin keçən il seçkilərdə qələbə qazanan yeni hökumət bu xidməti faydasız hesab edərək dərhal ləğv etmişdi. İndi isə Valensiya vilayətinin rəhbəri Karlos Mason UVE-nin sadəcə bir fiksiya olduğunu iddia edərək özünü müdafiə etməyə çalışır.
Valensiya rəhbəri həm də çərşənbə axşamı axşama qədər yağışın azalacağına dair verdiyi vədinə görə tənqid olunur, lakin onun proqnozu özünü doğrultmadı – gecə saatlarında şəhər və kəndlər artıq su altında qalmışdı. Təbii ki, məmur meteoroloq deyil ki, dəqiq hava proqnozu versin. Mütəxəssislər isə bildirirlər ki, bu vəziyyət misli görünməmiş idi və vəziyyətin qeyri-adi olması səbəbindən insanlara vaxtında tövsiyələr vermək çətin idi. Hazırda müvafiq xidmətlər insanları xilas etmək və itkin düşənləri axtarmaq üçün bütün lazımi tədbirləri görür.
İspaniya hökumətinin sədri Pedro Sançes vəziyyətin monitorinqi üçün fövqəladə komitənin toplanacağını elan edib. İspaniya Kralı VI Filipp baş verənlər barədə öyrənəndə dəhşətə gəldiyini bildirib və fəlakət qurbanlarının ailələrinə və yaxınlarına başsağlığı verib. Kral hava hücumundan müdafiə təlimlərini izlədiyi Qran-Kanariyadan vətəndaşlara müraciət edərək belə deyib: “Bəzi ərazilərə girişdə hələ də çətinliklər mövcuddur, buna görə də fəlakətin miqyası və mümkün qurbanlar barədə tam məlumatımız yoxdur. Məni təsəlli edən odur ki, bütün mümkün resurslar hakimiyyət orqanlarına və fövqəladə hallara cəlb edilib. Hamı iş başındadır və vacib olan odur ki, onlara koordinasiyalı işləmək və heç bir məhdudiyyət olmadan hərəkət etmək imkanı verilsin.” VI Filipp güclü yağışların təkrar olması ehtimalına qarşı ayıqlığın azaldılmamasını xahiş edib və baş nazir, zərərçəkmiş icmalar və Daxili İşlər Nazirliyi ilə əlaqə saxladığını təsdiqləyib.
Fəlakətə məruz qalmış şəhərlərin sakinləri və İspaniyanın digər əyalətlərindəki insanlar bu dəhşətli hadisələrdən sarsılmış vəziyyətdədirlər və sosial şəbəkələrdəki şərhlərdən göründüyü kimi, hakimiyyətdən gələn başsağlığı mesajlarının kifayət etmədiyini düşünürlər. Sadə ispanlar həm anlayışla, həm də hiddətlə yazırlar.
“Şəhərimiz dağıdılıb, hamının maşınları, mebelləri məhv olub, döşəmələr çöküb. SÖZLƏRİNİZ heç bir işə yaramır. Siz nə etməyi düşünürsünüz? Bizə nə TƏKLİF edirsiniz?”
“Baş verənlər, sadəcə, dəhşətdir. Amma bu, ilk dəfə deyil ki, Cold Drop və ya Dana adlandırılır. İnanılmazdır ki, bu vəziyyəti aradan qaldırmaq üçün strukturlar qurulmayıb. Amma nəyə şikayət edək? Gerçəklik budur ki, ölənləri geri qaytarmaq mümkün deyil və çoxları heç nə ilə qalmayıb. Bu, iqlim dəyişikliyi ilə əlaqəli deyil.”
“Sizin hamınız gedin başınıza çarə tapın, bizə başsağlığı yetmir, bizim doğmalarımız ölüb.”
Bu arada, İspaniyada baş verən bu faciə ilə bağlı ekoloqlar yenidən iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə üçün təxirəsalınmaz tədbirlərin görülməsinə ehtiyac olduğunu israrla vurğulayırlar. Alimlərin məlumatına görə, Avropada iqlim dəyişikliyi səbəbindən ekstremal hava hadisələri daha çox təkrarlanır. Meteoroloqlar hesab edir ki, Aralıq dənizinin istiləşməsi, buxarlanmanın artmasına səbəb olaraq, güclü yağışların intensivləşməsində əsas rol oynayır.
Valensiyada baş vermiş bu dəhşətli faciə göstərir ki, iqlim dəyişikliyi abstrakt bir anlayış deyil, artıq həyatı təhdid edən bir reallıqdır.
Milli.Az
